Diagnoza społeczna lub ekspertyza społeczna to dokument, którego celem jest jak najdokładniejsze opisanie danej społeczności, poprzez rozważenie kluczowych zdarzeń, sytuacji i społecznych uwarunkowań. Pozyskana dzięki ekspertyzie wiedza umożliwi prostsze zaplanowanie zmian oraz wdrożenie nowych rozwiązań. Najważniejszymi rodzajami diagnozy społecznej są:
- diagnoza historyczno-przyczynowa (skupia się na poszukiwaniu przyczyn i mechanizmów występowania problemu społecznego);
- diagnoza twórcza lub kreatywna (ma znaleźć czynniki społeczne, istotne dla pożądanych zmian);
- diagnoza poznawcza („daje w sposób opisowy lub porównawczo-opisowy charakterystykę diagnozowanego fragmentu rzeczywistości w zestawieniu z szerszymi procesami i zjawiskami społecznymi, stanowi podstawę budowania wiedzy teoretycznej o danym problemie społecznym”[1]).
Najważniejsze dane, które uwzględnia się w diagnozie to przede wszystkim:
- poziom (standard) życia,
- jakość życia,
- typy stosunków społecznych,
- funkcjonowanie polityki społecznej, w tym jej instytucji,
- sfery życia społecznego, które są ważnym kontekstem dla prowadzenia polityki społecznej.
Metody zbierania danych zaś, bazują głównie na obserwacji i eksperymentach, badaniach sondażowych (ankieta, wywiad kwestionariuszowy), wtórnej analizie danych (badania na podstawie spisów, dokumentów urzędowych)oraz na badaniach jakościowych (analiza dokumentów osobistych, obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny).
Również organizacje pozarządowe mogą uczestniczyć w pracach nad przygotowaniem diagnozy społecznej. Ich główne działania to: dostarczanie danych do diagnozy, delegowanie ekspertów do pracy w zespołach przygotowujących diagnozę (w zakresach tematycznych związanych z NGO-sami), koordynacja prac w dziedzinach, którymi zajmują się organizacje pozarządowe. Przygotowanie części lub całości diagnozy społecznej organizacjom pozarządowym może być także rozumiane jako forma wspierania lub powierzania zadań publicznych.
[1] Ibidem.
