Organizacje strażnicze pełnią wiele ważnych funkcji w procesie budowania społeczeństwa obywatelskiego. W obszarach swojego działania uzyskują ekspercką wiedzę, którą wykorzystać mogą m. in. w procesie stanowienia i kontrolowania prawa. Władze publiczne częstokroć zapraszają strażnicze NGO-sy na komisje parlamentarne czy spotkania konsultacyjne na temat tworzonej legislacji. Ponadto, organizacje strażnicze interweniują i alarmują, kiedy prawa i wolności obywatelskie zostają łamane, stoją także na straży systemu demokratycznego. Przypominają i naciskają na władzę, by te podejmowały konieczne działania bądź uchwalały konkretne akty prawne (np. organizacje osób z niepełnosprawnościami inicjowały ratyfikację konwencji praw osób niepełnosprawnych).
Co więcej, NGO-sy o charakterze strażniczym, wywierając presję na władzę, mają swój udział w hamowaniu podejmowanych, a ocenianych negatywnie decyzjach organów władz publicznych. Dotyczy to m. in. ustaw, które mogłyby pogorszyć standardy przestrzegania podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela, a także niekorzystnie wpłynąć na zasady demokratycznego państwa prawnego.
Warto pamiętać, że organizacje pozarządowe istotnie wpływają na kształt funkcjonowania państwa i poszanowania prawa. Wprowadzanie realnych zmian, poprawa jakości społeczeństwa obywatelskiego oraz zaangażowania się konkretnych jednostek w budowanie rzeczywistości prawnej, to podstawowe założenia strażniczych NGO-sów. Gwarantowany dostęp do informacji publicznej, możliwość uczestnictwa w postępowaniu sądowym, a także prawo kontroli jednostek państwowych i biznesowych, stanowią narzędzia osiągania pożądanych zmian.
Własne ekspertyzy legislacyjne, rozwinięte grono specjalistów, zwłaszcza w dziedzinach z zakresu prawa i procesu legislacyjnego – to wielkie atuty organizacji pozarządowych, które chcą realnie wpływać na funkcjonowanie państwa. Poprzez swoje działania – monitoring oraz prowadzoną kontrolę NGO-sy mogą kształtować niezależną narrację medialną. Posiadając rzetelne dane, bazy raportów na specjalistyczne tematy możliwe jest aktywne wpływanie na politykę ogólnokrajową.
[1] K. Batko-Tołuć, K. Izdebski, Organizacje strażnicze w Polsce. Stan obecny, wyzwania, perspektywy, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012, s. 10-12.
